راهنمای کامل تغذیه تکمیلی کودکان ۶-۲۳ ماهه (براساس استاندارد WHO) + PDF رایگان

"این راهنما با عنوان «تغذیه تکمیلی نوزادان و کودکان خردسال ۶ تا ۲۳ ماهه» جایگزین دو سند قبلی سازمان جهانی بهداشت شده است:
۱. اصول راهنمای تغذیه تکمیلی کودکان شیرمادرخوار
۲. اصول راهنمای تغذیه کودکان غیرشیرمادرخوار ۶ تا ۲۴ ماهه.

این راهنمای جدید با رعایت دقیق فرآیندهای استاندارد مندرج در کتابچه دستورالعمل تدوین راهنماهای سازمان جهانی بهداشت (۲۰۱۴) توسعه یافته است."

نکته مهم در صفحه معرفی کتاب 

راهنمای سازمان جهانی بهداشت برای تغذیه تکمیلی نوزادان و کودکان خردسال ۶ تا ۲۳ ماهه
شابک الکترونیکی: ۹۷۸-۹۲-۴-۰۰۸۱۸۶-۴
شابک چاپی: ۹۷۸-۹۲-۴-۰۰۸۱۸۷-۱
© سازمان جهانی بهداشت، ۲۰۲۳

حقوق انتشار:
این اثر با مجوز Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 IGO (CC BY-NC-SA 3.0 IGO) منتشر شده است.
مشاهده متن کامل مجوز

شرایط استفاده:

• مجاز:

  • استفاده غیرتجاری با ذکر منبع (به شیوه پیشنهادی زیر)

  • اقتباس و تعدیل اثر (با رعایت مجوز مشابه CC BY-NC-SA 3.0 IGO)

• ممنوع:

  • استفاده از لوگوی WHO

  • اشاره به تأیید محصولات/سازمان‌های خاص توسط WHO

نکات حقوقی ترجمه:

تذکر مهم: در صورت ایجاد ترجمه، این عبارت باید درج شود:
"این ترجمه توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO) ایجاد نشده است. WHO مسئولیتی در قبال محتوا یا دقت این ترجمه ندارد. نسخه اصلی انگلیسی، معتبر و الزام‌آور است."

• هرگونه اختلاف ناشی از مجوز، طبق قوانین میانجیگری سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) حل‌وفصل می‌شود.
   قوانین WIPO

سپاسگزاری‌ها

تدوین این راهنما توسط دپارتمان تغذیه و ایمنی مواد غذایی سازمان جهانی بهداشت هماهنگی شده است. دکتر لورنس گرامر-استراون و دکتر لیزا راجرز بر فرآیند تهیه آن نظارت داشتند. نگارش راهنما توسط دکتر چسا لاتر از مؤسسه RTI International و دکتر گرامر-استراون انجام شد. دکتر فرانچسکو برانکا، مدیر دپارتمان، از توسعه این راهنما حمایت کرد.

کمیته راهبری فنی WHO شامل اعضای زیر ارائه‌دهنده راهنمایی‌های تخصصی بودند:

• دکتر برنادت دلمنز (دپارتمان سلامت مادر، نوزاد، کودک و نوجوانان و سالمندی)

• دکتر ماری نوئل برون دریس (دپارتمان محیط زیست، تغییرات آب‌وهوایی و سلامت)

• دکتر جیسون مونتز (دپارتمان تغذیه و ایمنی مواد غذایی)

• دکتر خوانا ویلیامسن (دپارتمان ارتقای سلامت)

خانم سوفی اشمیت از دپارتمان تغذیه و ایمنی مواد غذایی پشتیبانی اداری را بر عهده داشت. این راهنما توسط کمیته بازبینی راهنماهای WHO مورد بررسی و تأیید نهایی قرار گرفت.

سازمان جهانی بهداشت به اعضای گروه توسعه راهنما (GDG) که شامل متخصصان برجسته بین‌المللی بودند، صمیمانه سپاسگزاری می‌کند:

اعضای کلیدی:

• دکتر مونا السومی (وزارت بهداشت کویت)

• دکتر ریچموند آرییتی (دانشگاه غنا)

• دکتر نیتا بانداری (انجمن مطالعات کاربردی، هند)

• دکتر کالیب بایه (دانشگاه آدیس آبابا، اتیوپی)

• و سایر متخصصان از ایالات متحده، بریتانیا، برزیل، فرانسه، چین و لبنان

ریاست جلسات:
دکتر کاترین دیویی و دکتر ریچموند آرییتی به عنوان روسای مشترک اولین جلسه خدمت کردند. تمامی اعضا با ارائه دانش فنی روز و بینش‌های تخصصی در فرآیند توسعه و بازبینی راهنما مشارکت فعال داشتند.

سپاس ویژه:
از دکتر ناندی زیگفرید، روش‌شناس مستقل راهنماها، برای تسهیل فرآیند تصمیم‌گیری در جلسات قدردانی می‌شود.

تیم نویسندگان و بازبین‌ها:
سازمان جهانی بهداشت از نویسندگان اصلی که در انجام بررسی‌های سیستماتیک و ارائه نتایج به GDG همکاری داشتند، تشکر می‌کند:

• دکتر رجی آنان

• دکتر ایلدیو چولی

• دکتر جی داس

• و سایر متخصصان نامبرده

پشتیبانی‌های تخصصی:
از خانم مری آریمند برای رهبری مطالعه مدل‌سازی رژیم غذایی و ارائه نتایج، و همچنین از داوران همکار شامل خانم هیلاری کرید د کاناشیرو، دکتر روخسانا حیدر، دکتر آلیسا پریس و دکتر کریستین استوارت برای بازبینی راهنما سپاسگزاری می‌شود.

شرکت‌کنندگان خارجی:
در پایان، از اشخاص منابع خارجی که در اولین جلسه GDG مشارکت داشتند، شامل دکتر مورین بلک، دکتر کالیب بایه و دکتر رزالین گیبسون تشکر به عمل می‌آید.

فهرست اختصارات و اصطلاحات تخصصی

اصطلاحات تغذیه‌ای و پزشکی:

• ASF (Animal-source foods): غذاهای با منشأ حیوانی

• BMI (Body mass index): شاخص توده بدنی

• BMIZ (Body mass index Z score): نمره Z شاخص توده بدنی

• HAZ (Height-for-age Z score): نمره Z قد برای سن

• Hgb (Haemoglobin): هموگلوبین

• IDA (Iron deficiency anaemia): کم‌خونی فقر آهن

• WHZ (Weight-for-height Z score): نمره Z وزن برای قد

• WAZ (Weight-for-age Z score): نمره Z وزن برای سن

اصطلاحات:

• RCT (Randomized controlled trial): کارآزمایی تصادفی‌شده کنترل‌شده

• MD (Mean difference): تفاوت میانگین

• SMD (Standard mean difference): تفاوت میانگین استاندارد

• PR (Prevalence ratio): نسبت شیوع

• RR (Relative risk): خطر نسبی

• PECO (Population, Exposure, Comparator and Outcome): چهارچوب جمعیت، مواجهه، مقایسه‌گر و پیامد

اصطلاحات سازمانی و برنامه‌ها:

• WHO (World Health Organization): سازمان جهانی بهداشت

• UNICEF (United Nations Children's Fund): صندوق کودکان ملل متحد

• SDGs (Sustainable Development Goals): اهداف توسعه پایدار

• LMICs (Low- and middle-income countries): کشورهای با درآمد کم و متوسط

اصطلاحات تخصصی تغذیه کودک:

• MDD (Minimum dietary diversity): حداقل تنوع غذایی

• MNP (Multiple micronutrient powders): پودرهای ریز مغذی چندگانه

• SQ-LNS (Small-quantity lipid-based nutrient supplements): مکمل‌های مغذی لیپیدی با مقدار کم

• SCP (Super cereal plus): سوپرسیریال پلاس (غذای غنی‌شده)

• SSB (Sugar-sweetened beverage): نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر

سیستم‌های ارزیابی:

• GRADE (Grading of Recommendations, Assessment, Development and Evaluations): سیستم درجه‌بندی توصیه‌ها، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی

• DECIDE (Developing and Evaluating Communication Strategies): چارچوب توسعه و ارزیابی راهبردهای ارتباطی

سایر اصطلاحات:

• NCDs (Noncommunicable diseases): بیماری‌های غیرواگیر

• NRV (Nutrient reference value): مقدار مرجع مغذی

• RNA (Ribonucleic acid): ریبونوکلئیک اسید

واژه‌نامه تخصصی تغذیه کودکان 

۱. انواع شیرها

• شیر حیوانی (Animal milk)
  شیری که از حیوانات مختلف مانند گاو، بز یا شتر به دست می‌آید.

• شیر مادر (Breast milk/Human milk)
  شیری که توسط مادر شیرده تولید می‌شود و بهترین منبع تغذیه برای نوزادان محسوب می‌شود.

• شیر گاو (Cow's milk)
  شیری که از گاوهای شیرده به دست می‌آید و معمولاً پس از یک سالگی برای کودکان قابل استفاده است.

• شیر کم چرب (Low-fat milk)
  شیر حیوانی که میزان چربی آن کاهش یافته است و برای کودکان زیر ۲ سال توصیه نمی‌شود.

• شیر گیاهی (Plant-based milk)
  جایگزین‌های شیر که از منابع گیاهی مانند سویا، بادام یا نارگیل تهیه می‌شوند.

۲. محصولات شیر مصنوعی

• شیر خشک نوزاد (Infant formula)
  طبق تعریف کمیسیون کدکس alimentarius:

  • جایگزین شیر مادر

  • تأمین کننده کامل نیازهای تغذیه‌ای نوزادان تا شروع تغذیه تکمیلی

  • در برخی کشورها تا ۱۲ ماهگی و در برخی دیگر تا ۶ ماهگی استفاده می‌شود

• شیر خشک مرحله بعد (Follow-up formula)
  محصولی که:

  • از ۶ ماهگی به بعد استفاده می‌شود

  • بخشی از رژیم غذایی هنگام از شیرگیری محسوب می‌شود

  • شامل فرمول‌های مخصوص ۶-۱۱ ماهگی و ۱۲-۳۵ ماهگی است

• فرمول شیر (Milk formula)
  اصطلاح کلی که شامل هر دو نوع شیر خشک نوزاد و شیر خشک مرحله بعد می‌شود.

۳. مفاهیم کلیدی

• تغذیه تکمیلی (Complementary feeding)
  فرآیند معرفی غذاهای جامد علاوه بر شیر مادر یا شیر مصنوعی زمانی که شیر به تنهایی قادر به تأمین نیازهای تغذیه‌ای کودک نیست.

چکیده اجرایی راهنمای تغذیه تکمیلی کودکان ۶-۲۳ ماهه

 مقدمه و پیشینه

این راهنما جایگزین دو سند قبلی WHO می‌شود:

1. اصول راهنمای تغذیه تکمیلی کودکان شیرمادرخوار

2. اصول راهنمای تغذیه کودکان غیرشیرمادرخوار ۶-۲۴ ماهه

تغذیه تکمیلی به فرآیند معرفی غذاهای جامد علاوه بر شیر مادر یا شیر مصنوعی اطلاق می‌شود که معمولاً از ۶ ماهگی آغاز و تا ۲۳ ماهگی ادامه می‌یابد. این دوره حیاتی به دلایل زیر اهمیت دارد:
 شکل‌گیری الگوهای غذایی سالم در طول عمر
 اوج خطر توقف رشد و کمبودهای تغذیه‌ای
 توسعه مغزی و شناختی سریع

 عواقب تغذیه نادرست

• کوتاه‌مدت: اختلال رشد، مرگ‌ومیر، تأخیر در تکامل حرکتی-شناختی

• بلندمدت: افزایش خطر بیماری‌های غیرواگیر (NCDs)، کاهش توان کاری، مشکلات باروری

• تغذیه نامناسب می‌تواند منجر به چاقی، دیابت نوع ۲ و ناتوانی‌های بزرگسالی شود

هدف راهنما

ارائه توصیه‌های مبتنی بر شواهد برای:

• کودکان ۶-۲۳ ماهه در تمام کشورها (با درآمد کم، متوسط و بالا)

• هر دو گروه شیرمادرخوار و غیرشیرمادرخوار

• تمرکز بر توصیه‌های سلامت عمومی با امکان تنظیم برنامه فردی

 نکته: این راهنما نیازهای گروه‌های خاص (نوزادان نارس، کودکان مبتلا به سوءتغذیه حاد یا معلولیت) را پوشش نمی‌دهد.

 روش‌شناسی تدوین راهنما

فرآیند توسعه بر اساس دستورالعمل‌های WHO و روش‌شناسی GRADE شامل مراحل زیر بود:

1. شناسایی سؤالات کلیدی و پیامدهای بحرانی

2. جمع‌آوری شواهد از مرورهای سیستماتیک کمی و کیفی

3. مدل‌سازی رژیم غذایی برای تحلیل تأثیرات تغذیه‌ای

4. فرمول‌بندی توصیه‌ها با اولویت‌بندی تحقیقات آتی

ادامه دارد .....ما را دنبال کنید