برنامه‌های مدرسه‌محورِ مؤثر برای رشد اجتماعی–عاطفی و پیشگیری (School-Based Programs)

در کنار مداخلات خانوادگی و کلینیکی، مجموعه‌ای از برنامه‌های مدرسه‌محور نویدبخش وجود دارد که مهارت‌های هیجانی–اجتماعی، خودکنترلی و رفتارهای کلاسی را بهبود می‌دهند و در نهایت به رشد تکاملی/تکامل (development) سالم‌تر منجر می‌شوند.

مهارت‌های مقابله‌ای آرام‌سازیِ شناختی (Cognitive Relaxation Coping Skills Program)

• گروه سنی: پایه‌های ششم تا هشتم.

• هدف: افزایش توانایی دانش‌آموزان برای کنترل هیجان‌ها؛ آموزش روش‌های آرام‌سازی (relaxation methods) و تغییر نگرش‌ها/باورها.

• نتیجهٔ مورد انتظار: کاهش خشم و اجتناب از موقعیت‌های ناکام‌کننده از طریق خودتنظیمی بهتر.

برنامهٔ «RECAP»؛ دسترسی به معلمان، کودکان و والدین (Reaching Educators, Children, And Parents)

• نوع برنامه: نیمه‌ساختاریافته (semistructured)، مدرسه‌محور، آموزش مهارت‌ها.

• گروه هدف: کودکان با مشکلات درون‌سازی (internalizing) و برون‌سازی (externalizing).

• اهداف: کاهش مشکلات روان‌شناختی کودک و پیشگیری از بروز مشکلات شدیدتر در کودکانی که برای خدمات رسمی سلامت روان ارجاع نشده‌اند.

تصمیم‌گیری اجتماعی/حل مسئله (Social Decision Making / Problem Solving – SDM/PS)

• حوزهٔ پوشش: قابل ارائه برای همهٔ دانش‌آموزان (نه فقط گروه‌های خاص).

• شایستگی‌های هدف:

  • عزت‌نفس (self-esteem)، خودکنترلی (self-control) و آگاهی اجتماعی (social awareness)

  • شناسایی، پایش و تنظیم استرس و هیجان‌ها

  • انتخاب‌های سبک زندگی سالم

  • پیشگیری از مشکلات اجتماعی مانند سوءمصرف مواد، خشونت و افت تحصیلی

  • همکاری گروهی و روابط مثبت با همسالان

منبع تکمیلی: اطلاعات بیش‌تر دربارهٔ این برنامه‌ها و نمونه‌های اثبات‌شده/نویدبخش مشابه در: www.promisingpractices.net

«بازی رفتار خوب» (Good Behavior Game – GBG)

• ماهیت: راهبرد مدیریت کلاس (classroom management) برای بهبود توجه و مهارت‌های اجتماعی.

• شواهد بلندمدت: کاهش نرخ‌های اختلال شخصیت ضد اجتماعی، مصرف تنباکو/مواد/الکل، خشونت و افکار خودکشی در بزرگسالیِ جوان.

بهره‌گیری از رسانه و فناوری برای ترویج والدگری و رشد اجتماعی–عاطفی

تلویزیون و وب

• Driving Mum and Dad Mad (UK): مجموعهٔ ۵ قسمتی در Prime Time؛ در پروژهٔ The Great Parenting Experiment، حدود ۵۰۰ خانواده با حمایت وب و مواد خودیاری گزارش کردند: اعتماد به نفس بالاتر در مدیریت رفتار کودک و بهره‌گیری از راهبردهای والدگری.

پیامک سلامت مادر و کودک

• Text4Baby: سرویس پیامکی برای ارتقای سلامت مادر و کودک؛ مادران باردار و تازه‌زا ۳ پیامک رایگان در هفته دریافت می‌کنند (متناسب با تاریخ زایمان تا یک‌سالگی کودک).

• یافته‌های اولیهٔ ارزیابی: افزایش دانش سلامت، تسهیل تعامل با ارائه‌دهندگان خدمات، بهبود پایبندی به نوبت‌ها و واکسیناسیون و دسترسی بهتر به خدمات سلامت.

منابع جامعه‌محور چندرسانه‌ای

• Boston Basics: کتابچه‌ها و ویدئوهای عملی برای کمک به خانواده‌های دارای خردسال به‌منظور ایجاد محیط‌های پرورنده و حمایتی.

توصیه‌های اجرایی برای مدارس و کلینیک‌ها (Practice Tips)

• غربالگری و آموزش دوگانه: ادغام برنامه‌های مدرسه‌محور (مثل GBG و SDM/PS) با آموزش‌های والدگری در کلینیک.

• پیاده‌سازی مرحله‌ای: از یک پایلوت کلاس/پایه شروع کنید؛ شاخص‌ها: رفتار کلاسی، حضور، ارجاعات انضباطی، مهارت‌های SEL.

• پیوند خانه–مدرسه: بسته‌های کوتاه «تمرین در خانه» برای والدین (Role-Play «نه گفتن»، مدیریت خشم، گفت‌وگو دربارهٔ ارزش‌ها).

• ارزیابی و بازخورد: پایش پیش/پسِ مداخله و بازخورد منظم به معلمان/والدین برای بهبود مستمر.