مراحل تکامل بازی در کودکان: ۶ مرحله اصلی از نوزادی تا پیش‌دبستانی

بازی برای کودکان فقط سرگرمی نیست؛ بازی بخش مهمی از تکامل کودک است. هر فعالیتی که کودک از آن لذت ببرد، چه سازمان‌دهی‌شده و چه آزاد، نوعی بازی محسوب می‌شود. اما فراتر از سرگرمی، بازی همان ابزاری است که کودک از طریق آن دنیا را می‌شناسد، مهارت‌هایش را می‌آزماید و رشد اجتماعی-هیجانی پیدا می‌کند.

اهمیت بازی در تکامل کودکان

هنگام بازی، کودکان مهارت‌های مهمی را می‌آموزند که در تمام طول زندگی‌شان به کار خواهند برد. از جمله:

• حل مسئله

• خلاقیت

• خطرپذیری تجربه و پذیرش ریسک

• مهارت‌های اجتماعی-هیجانی

کودکانی که در محیطی امن تخیل می‌کنند و «بازی وانمودی» دارند، یاد می‌گیرند احساساتشان را بشناسند، علایقشان را کشف کنند و خود را با موقعیت‌ها تطبیق دهند. همچنین وقتی با دیگران بازی می‌کنند، مهارت تعامل و رفتار اجتماعی را تمرین می‌کنند. پس بهتر است زمان و فضای کافی برای بازی آزاد در اختیار فرزندتان قرار دهید.

مراحل تکامل بازی در کودکان

پژوهشگران ۶ مرحله اصلی تکامل بازی در دوران کودکی را معرفی کرده‌اند. همه این مراحل مهم هستند و هرکدام به رشد مهارت‌های خاصی کمک می‌کنند.

۱. بازی بدون هدف (۰ تا ۳ ماهگی)

در این سن نوزاد فقط با دست‌ها و پاهایش حرکت می‌کند و تازه در حال کشف بدن خود است. بیشتر زمان بازی باید در وضعیت تامی تایم (روی شکم) باشد.

۲. بازی انفرادی (۰ تا ۲ سالگی)

کودک به تنهایی بازی می‌کند و به دیگران توجهی ندارد. این نوع بازی باعث خودشناسی و خلاقیت می‌شود و باید تشویق گردد.

۳. بازی تماشاگری (حدود ۲ سالگی)

کودک بازی دیگران را نگاه می‌کند، سؤال می‌پرسد یا حرف می‌زند، اما هنوز وارد بازی نمی‌شود.

۴. بازی موازی (۲ سال به بعد)

کودک کنار بقیه بازی می‌کند ولی تعامل مستقیمی ندارد. مثلاً دو کودک در یک جعبه شن، اما با وسایل جداگانه مشغول‌اند.

۵. بازی مشارکتی ساده (۳ تا ۴ سالگی)

کودک شروع به تعامل با دیگران می‌کند اما هنوز همکاری کامل وجود ندارد. مثل بچه‌هایی که روی یک وسیله بازی می‌کنند، ولی هرکدام مشغول فعالیتی متفاوت هستند.

۶. بازی گروهی و تعاملی (۴ سال به بعد)

کودک همراه دیگران بازی می‌کند، همکاری می‌آموزد و اهمیت اشتراک‌گذاری، برد و باخت را تجربه می‌کند.

بازی در همه سنین ادامه دارد

بازی از نوزادی شروع می‌شود، اما هرگز متوقف نمی‌گردد. گنجاندن بازی در برنامه روزانه کودک و اختصاص وقت کافی به آن، برای تکامل در هر سنی ضروری است. این مراحل صرفاً راهنمای کلی هستند و هر کودک منحصر‌به‌فرد است. اگر نگرانی خاصی دارید، حتماً با پزشک کودک خود مشورت کنید.

منبع علمی

Parten MB. Social Participation among Preschool Children. Journal of Abnormal and Social Psychology. 1932; 27 (3): 243–269.

 برای مطالعه مقالات علمی بیشتر درباره تکامل و سلامت کودکان به وب‌سایت نی‌نی تست سر بزنید.